دولت الکترونیک و حکومت الکترونیک

حکومت الکترونیک ورای حوزه دولت الکترونیک است. درحالیکه دولت الکترونیک صرفاً به عنوان ارائه­ی خدمات و اطلاعات دولتی به عموم با استفاده از ابزارهای الکترونیکی تعریف و شناخته می‏شود، اما حکومت الکترونیک به شهروندان امکان مشارکت مستقیم و بی­واسطه در فعالیت های سیاسی را می­دهد که این امکان ورای دولت است و شامل دموکراسی الکترونیک، انتخابات الکترونیک ومشارکت آنلاین در فعالیت‏های سیاسی نیز می باشد. بنابراین مفهوم حکومت الکترونیک به طور گسترده عملکرد دولت، مشارکت شهروندان، احزاب و سازمان‏های سیاسی، و عملکرد مجلس و قوه قضائیه را نیز تحت پوشش قرار می‏دهد(جفری، ۲۰۰۳).

حکومت الکترونیک فقط ­مربوط به ‏ایمیل و وب سایت دولت نمی­شود،‏ فقط درباره ارائه خدمات از طریق اینترنت نیست، فقط به ­دسترسی دیجیتالی به اطلاعات دولت یا پرداخت­های الکترونیکی اطلاق نمی‏شود. بلکه حکومت الکترونیک باعث تغییرچگونگی و نحوه ارتباط شهروندان با دولت­ها می­شود به همان اندازه‏ای که نحوه ارتباط شهروندان ­با یکدیگر راتغییر می­دهد. حکومت الکترونیک به شهروندان اجازه می‏دهد تا با دولت ارتباط برقرارکنند، درسیاست‏گذاری­های دولت مشارکت کنند و شهروندان خود نیز با هم ارتباط برقرارکرده­ و در پروسه­های سیاسی دموکراتیک نیزمشارکت نمایند. در واقع درمعنای گسترده، حکومت الکترونیک  مفاهیم گسترده­تری نسبت به دولت الکترونیک دارد. درک معنای دولت الکترونیک نیز کمک می‏کند تا بتوان بین دو مفهوم دولت‏الکترونیک­ و حکومت‏الکترونیک­ تمییز قائل شد. دولت الکترونیک در واقع به ­استفاده آژانس­های دولتی از فناوری­های اطلاعات اطلاق می­شود فناوری‏هایی ازجمله شبکه‏های وب، اینترنت و ارتباطات ازطریق تلفن همراه که در واقع باعث تغییر نحوه روابط با شهروندان، مشاغل، و سایرقسمت‏های دولت می­شود(بلک‏هریس^[۱]، ۲۰۰۰).

 

۲-۲-۹- مدل مثلث ارتباطی بین دولت ،تجارت و شهروندان

فانگ (۲۰۰۲) با توجه به تعاریف ارائه شده برای دولت الکترونیک یک مدل مثلثی از ارتباط بین دولت، بخش تجارت و شهروندان به صورت ذیل ارائه کرده است:

1. جنبه تأکیدی دولت الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت مرکزی ودولت های محلی را تعریف می‏کند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین سازمان‏ها و بخش‏ها یا آژانس‏ها را تعریف می‏کند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت وکارمندان را تعریف می‏کنند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین قوه‏ی مقننه و قوه‏ی مجریه را تعریف می‏کنند.
2. جنبه تأکیدی تجارت الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه­ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و بازارها را تعریف می کنند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و بخش خصوصی را تعریف می‏کنند.
3. جنبه تمرکز و تأکیدی شهروندان الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و شهروندان را تعریف می­کنند؛ پروسه ها و ساختارهایی که رابطه بین ارائه­ی خدمات دولتی و نیازهای شهروندان را تعریف می­کنند؛ و پروسه­ها و ساختارهایی که رابطه بین کشورها و سازمان های بین­المللی را تعریف می­کنند. شکل(۲-۱) نمایانگر رابطه بین دولت الکترونیک، تجارت‏الکترونیک و شهروندان‏الکترونیک در زمینه ظهورمفهوم “جامعه دانشی”جهانی سازی و حق حاکمیت می­باشد(فانگ، ۲۰۰۲).

 

شهروند الکترونیک

تجارت الکترونیک

دولت الکترونیک

جامعه مدنی

جهانی سازی

حق مالکیت

مبادلات داوطلبانه یا غیر داوطلبانه

 

شکل(۲-۱) مدل مثلث ارتباطی بین دولت الکترونیک ،تجارت شهروندان(فانگ ، ۲۰۰۲)

۲-۲-۱۰- گسترش دولت الکترونیک

همانند تغییرات مهیجی که درتجارت الکترونیک و مبادلات الکترونیک صورت گرفت، انقلاب دولت الکترونیک نیز پتاسیل شکل دهی مجدد بخش عمومی ودولتی و بازسازی رابطه بین شهروندان و دولت را دارد. در بررسی جهانی اداره سازمان ملل متحده آمریکایی استاندارد عمومی^[۲](۲۰۰۰)،یا پنج مقوله برای ارزیابی یک سنجش جهانی، پنج دسته و گروه برای سنجش میزان پیشرفت دولت الکترونیک دریک کشورشناسایی شده­اند. میزان پیشرفت دولت الکترونیک در یک کشور را می­توان براساس مقوله­های ذیل شناسایی کرد:

1. وجودیک وب نوظهور: یک کشور ممکن است یک و یا چند وب سایت رسمی دولتی و ملی داشته باشد که اطلاعات آماری را دراختیار کاربر قرار داده و این وب سایت­ها به عنوان ابراز روابط عمومی به کار می‏روند.
2. وجودشبکه ارتقاء یافته وب: همین‏طور که اطلاعات توسط کاربران که گزینه­های بیشتری برای دسترسی به اطلاعات دارند دینامیک و پویاتر می‏شوند، تعدادصفحات وب دولت نیز افزایش می‏یابد.
3. وجود شبکه وب تعاملی: تبادلات رسمی­تری بین یک کاربر و تأمین‏کننده خدمات دولتی رخ می‏دهد؛ به‏طور مثال فرم­ها را می‏توان دانلود کرد با نرم افزارهایی به­صورت آنلاین در دسترس قرار می­گیرند.
4. وجود شبکه وب تراکنشی: سرویس دستری آسان کاربران بوسیله­ی نیازهایشان با انجام آنلاین تراکنش­های رسمی مانند پرداخت مالیات؛ وهزینه ثبت ، اولویت بندی می‏شود.
5. وجود شبکه وب کاملا مجتمع: ادغام و یکپارچگی کامل همه‏ی خدمات الکترونیکی دولت از طریق یک پرتال خرید تک استاپ(اداره سازمان ملل متحده آمریکایی استاندارد عمومی، ۲۰۰۰).

 

 

دولت مرکزی G2G &G2E

غیر انتفاعی

دولت محلی

شهروندان

تجارت

G2N & N2G

G2G

G2C & C2G

G2C & C2G

 

شکل(۲-۲)تصویریک سیستم نموداری گسترده برای مدل های دولت الکترونیک(فانگ، ۲۰۰۲)

۲-۲-۱۱- مشخصه ها و ویژگی های انواع دولت الکترونیک

 

جدول(۲-۱) ویژگی انواع دولت الکترونیک (فانگ، ۲۰۰۲)

مورد	اطلاعات	ارتباط آنلاین	تراکنش
G2Cو C2G	درخواست اطلاعات ازیک کارخانه یا یک شهرونددرباره مالیات، مجوزهای تجارت و کسب وکار، دفاترثبت،قوانین، برنامه­های سیاسی،مسئولیت­های اجرایی و غیره.	درخواست اطلاعات و بحث درباره پیشرفت­های مدیریتی و اجرایی و محصولات بابرقراری ارتباط با سیاستمداران ، مقامات و غیره.	ارائه­ آنلاین خدمات و ارسال نتایج با انتخابات الکترونیک، فراهم آوردن یک راه حل به صورت آنلاین و مشارکت آنلاین و غیره.
G2BوB2G	در خواست­های اطلاعات ازیک کارخانه یایک شهرونددرباره مالیات، مجوزهای کسب وکار، دفاترثبت، قوانین، برنامه‏های تجاری، روی تجارت، مسئولیت‏های اجرایی و مدیریتی و غیره.	درخواست اطلاعات و بحث درباره­ی پیشرفت های اجرایی و مدیریتی برای تجارت و محصولات بابرقراری ارتباط با سیاست‏مداران،مقامات و غیره.	ارائه آنلاین خدمات و ارسال نتایج با تراکنش الکترونیک مربوط به حسابداری، حسابرسی الکترونیکی،تدارکات الکترونیکی، خریدالکترونیک و غیره.
G2C	مبادله اطلاعات میان مقامات مختلف و میان سطوح مختلف سیاسی،توجه کردن به قوانین و مقررات اجرایی، ایجاد خط مشی،داده­ها،پروژه هایابرنامه ها،اطلاعات زمینه­ای برای اتخاذ تصمیمات و غیره.	اطلاعات بین مقامات مختلف که درسطوح و رده­های مختلف هستند مبادله می­شود بابحث مجامع باداشتن ارتباط درهنگام مذاکرات و اتخاذتصمیمات باداشتن تعامل با توجه به قوانین ومقررات اجرایی،پروژه‏ها یا برنامه­ها و غیره.	جریان کاربین سازمانی ومبادله داده ها،مبادله خط مشی و راه حل به صورت آنلاین مدیریت اطلاعات و دانش و غیره.
N2GوG2N	تبادل اطلاعات با توجه به قوانین اجرایی،خط‏مشی اجرایی، داده‏ها، دفاترثبت، قوانین، برنامه­های سیاسی، اطلاعات زمینه‏ای برای اتخاذ و تصمیمات و غیره.	اطلاعات بین سازمان­ها و آژانس‏های مختلف مبادله می‏شودبا بحث جامع،داشتن ارتباط در مذاکرات واتخاذ تصمیمات باتعامل با توجه به قوانین مقررات اجرایی.	جریان کارفراسازمانی،ومبادله‏ی خط‏مشی و راه حل ،داده‏ها، مدیریت دانش و اطلاعات و غیره.
G2E	تبادل اطلاعات با توجه به کارهاو عملکرد،خط مشی کارکنان،داده­ها و توجه به مدیریت شغلی ورشدوگسترش کارمندان دولتی و غیره.	اطلاعات بین بخش‏ها و افراد مختلف مبادله می شودبابحث جامع­بابرقراری ارتباط مذاکرات واتخاذتصمیمات­باتعامل باتوجه به کارها وعملکرد وغیره.	جریان کاربین فردی،وتبادل خط مشی پرسنل و راه‏حل،داده‏ها،مدیریت اطلاعات و دانش،مشارکت آنلاین و غیره.

۲-۲-۱۲- خلاصه ای از ابتکارات جهانی دولت الکترونیک

برای دولت­های الکترونیک در سرتاسرجهان، انقلاب دیجیتالی فرصت­های جدید و بی­سابقه­ای برای ارتقاء مجازی همه‏ی انواع و روش­های ارائه‏ی خدمات عمومی پیشنهاد می‏دهد. ازاروپا تا آسیا تا آمریکای جنوبی و حتی تاآفریقا، کشورها از روش جدیدتری برای تجارت و دادوستد با شهروندانشان استفاده می‏کنند و استفاده از اینترنت در سرتاسرجهان به یک صنعت رو به رشد جهت ارائه اطلاعات و خدمات دولتی تبدیل شده است(فانگ ، ۲۰۰۲).

 

جدول(۲-۲) خلاصه ای از ابتکارات جهانی دولت الکترونیک(فانگ ، ۲۰۰۲).

کشور	ابتکارات دولت الکترونیک
استرالیا	تعهدات خاصی صورت گرفت تا: -همه­ی خدمات مفیدومشترک المنافع به صورت الکترونیکی و از طریق اینترنت ارائه شوند. -مرکز اطلاعات دولتی ازطریق “اداره­ی مربوط به دولت آنلاین”تأسیس شود به عنوان مهم­ترین مرکز دسترسی به اطلاعات مربوط به خدمات دولتی. -راه‏اندازی سیستم پرداخت الکترونیک به عنوان روشی برای پرداخت مشترک المنافع. -راه‏اندازی اینترانت گسترده دولتی به منظور برقراری یک ارتباط آنلاین مطمئن و امن.
اتریش	دولت خوددست به اقدام زده و خودرا شریک و سهیم در صنعت خصوصی می داند به‏خصوص در جریان پروسه انتقال از یک جامعه خدماتی پست صنعتی به یک جامعه اطلاعاتی؛سیستم های بازیابی اطلاعات؛EDI؛[۳] سیستم آنلاین تعاملی.
کانادا	دولت الکترونیک بحت تأثیر اصول و قواعد ذیل قرارگرفته است: -پاسخگویی به خواسته عموم برای داشتن یک دولت بهتر که بیشتر در دسترس است. -شفاف‏سازی نقش‏ها و مسئولیت‏ها شامل، زمینه های دخالت، زمینه­های عدم مشارکت و دخالت، زمینه‏های انتقال -رسیدن به یک دولت مقرون به صرفه -اطمینان از اینکه منابع به بالاترین اولویت­ها اختصاص یافته­اند.
چین	پروژه دولت آنلاین ،پنج جنبه را تحت پوشش قرارمی دادکه عبارتنداز: -اولین اقدام معرفی و شناساندن نقش­های آنلاین دولت است، درواقع آگهی و اعلان این نقش‏ها، وظایف، ساختارسازمانی، پروسه‏ای اجرایی و قوانین و مقررات دولت‏ها و بخش‏های دولتی از طریق اینترنت  می‏باشد. -ثانیا، اسناد دولتی، آرشیوها و پایگاه‏های داده به صورت آنلاین منتشرو اعلان شدند. -ثالثا، فعالیت‏های روزانه بخش های دولتی به صورت آنلاین منتشرشدند که به‏عنوان کانال باز فعالیت‏های اجرایی تلقی می شود. -اقدام چهارم، حکومت واجرای آنلاین با استفاده از یک مرکز الکترونیک فایل‏ها و اسناد می‏باشد تامیزان کارآمدی حکومت افزایش یابد. -تجارت آنلاین نیزآخرین گزینه ایست که باید به صورت آنلاین گسترش یابد.
دانمارک	دولت الکترونیک برپایه اصول ذیل استوار است: -جامعه اطلاعاتی برای همه                        -تحقیق اینترنت پهن باندبرای مؤسسات تحقیقاتی. -تحقیق دهکده جهانی تحقیق                      -استفاده از انتشارات آنلاین -کاربردIT در شهرداری ها                         -بایگانی الکترونیکی -کاربردITدرشرکت های دانمارکی               -انقلاب قابل انتقال -کاربردITدرآموزش وپرورش                    -حکومت الکترونیک و نقش ای قانونی. -IT وطرح غیرفعال عمل و اقدام
فنلاند	دولت الکترونیک مواردزیررا گسترش می دهد: -اشتراک گذاری داده ها بین دفاترثبت ملی.            -دورکاری با استفاده ازکارت هوشمند. -ارسال پیام از طریق ایمیل.                               -استفاده از کیوسک و اینترنت. -EDI برای بعضی کاربری ها.                          -خدمات و سرویس‏های یک. -تجارت الکترونیک.                                      -ارتباطات ومستندات به طورافزایش الکترونیک می‏شوند.
فرانسه	-IT”وضعیت خاص ومحدودی”که داشته راپس ازشناخته شده به عنوان ابزاری ضروری برای مدرنیزه کردن وارتقاء مدیریت دولت،ازدست داده است.
هنگ کنگ	-دولت”۲۰۰۰استراتژی دیجیتالی قرن۲۱″ خودرا منتشرکرد که نشان ازتعهد قاطع دولت دارد که به‏طورمثال منجربه انطباق تجارت الکترونیک می شود هم در عقد قراردادهای تجاری داخلی و در ارائه‏ی خدمات دولتی به مشاغل و هم به منظور برقراری ارتباط درهرمکان و هرزمان.
ژاپن	پروژه هزارساله “دولت الکترونیک”شامل موارد ذیل است: -پروسه های مدیریتی و اجرایی آنلاین. -سیستم پایه ازقبیل احرازهویت الکترونیکی. -پایگاه­شبکه.                                             –خریدعمومی الکترونیک. -پایگاه­فناوری.                                           –بررسی‏های امنیتی.
نیوزیلند	برآن است که ازجمله کشورهایی باشدکه فعالانه ازتکنولوژی الکترونیک به‏منظورفراهم آوردن یک زندگی بهتربرای مردم،استفاده می کند. به این منظوردولت موظف است که دو اقدام زیر را انجام دهد: -ایجاد فضایی که همگان -بخش خصوصی،افرادوعموم مردم -بتوانند بیش‏ترین استفاده را از تکنولوژی الکترونیک ببرند. -سرمایه‏گذاری برروی تکنولوژی الکترونیک به منظور ارتقاءروش و شیوه‏ای که دولت به نیوزیلندی‏ها خدمات رسانی می کند.
سنگاپور	ابتکار “سنگاپوریک”یکی از اولین اقدامات اجرایی ومهم در زمینه نرم افزارها و شبکه های پهن باد در دنیا بود. این برنامه در واقع یک ابتکار ملی بود که سطح  جدیدی از تعاملات نرم افزارها و خدمات چندرسانه‏ای در منزل،مشاغل و مدارس سنگاپور را بوجود آورد.

[۱]– Blake Harris,

[۲]-United Nations- American Standard Public Administration) Un/Aspa(

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید