صورت کتاب هایی است که در زمان نزدیک به تهیه کتاب شناسی انتشار یافته باشد. این کتاب شناسی ها به صورت هفتگی، ماهانه، فصلی، یا سالانه منتشر می شود.[۱۱۰]
نمایه. تهران. وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیرخانه هیأت امناء کتابخانه عمومی کشور. (این مجموعه به صورت ماهانه منتشر می شود).
۲ـ کتاب شناسی از نظر تنظیم:
۱ـ۲ـ الفبایی: (Alphabetical Bibliography):
تنظیم الفبایی ممکن است بر اساس نام کتاب باشد مانند:
کتاب شناسی گزیده توصیفی جامعه شناسی. مرتضی نوربخش. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، ۱۳۷۹، ۳۲۸ص.
یا بر اساس نام مؤلف تدوین شده باشد. مانند:
کتاب شناسی دستور زبان فارسی. محمد مهیار. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، ۱۳۸۱، ۳۷۰ص.
یا بر اساس موضوع کتاب تنظیم شده باشد، مانند:
کتاب شناسی زبان و خط. محمد گلبن. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا، ۲۵۳۶=۱۳۵۶، [۲۰۷]ص.
۲ـ۲ـ دستگاهی، موضوعی یا رده ای:
در این کتاب شناسی ها، مشخصات کتاب ها و مواد دیگر از قبیل جزوه، نشریه، نقشه، نوار، صفحه و … را درباره «موضوع خاص» فهرست می کنند و طبق یکی از نظام های رده بندی شناخته شده یا در داخل خود در موضوع تنظیم می نمایند.[۱۱۱]
مانند: کتاب شناسی توصیفی صنعت چاپ. سهیلا رییسی مبارکه، محبوبه بابایی. زیرنظر محمود شالچی طوسی. تهران: رایزن، ۱۳۷۴، شماره صفحه گوناگون.
۳ـ۲ـ تاریخی، سنواتی یا تقویمی:
که برحسب زمانِ تحولات علمی و فناوری و علم تاریخ صورت می گیرد و گسترش و پیشرفت موضوع را به شکلی کم و بیش نظام یافته نشان می دهد.[۱۱۲]
مانند: کتابنامه کشاورزی (تا پایان ۱۳۴۹). حسن احمدی. تهران: مرکز مدارک علمی، ۱۳۵۳، ج+ ۷۲۲ ص.
۳ـ کتاب شناسی از نظر نوع و میزان اطلاعات هر مدخل:
۱ـ۳ـ کتاب شناسی انتقادی (Critical Bibliography):
کتاب شناسی انتقادی علاوه بر بررسی دقیق اطلاعات کتاب شناختی، محتوی کتاب را نیز ارزیابی می کند. این کتاب شناسی به نام کتاب شناسی تاریخی (Historical Bibliography) و کتاب شناسی تحلیلی (Analytical Bibliography) نیز خوانده می شود.[۱۱۳]
مانند: فهرست تحلیلی کتاب ها و اسناد آموزشی یونسکو و مؤسسات بین المللی وابسته در دهه ۸۰ (۱۹۸۱ـ۱۹۹۰). سیمین دخت جهان پناه. [تهران]: کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ۱۳۷۱، ۴۱۸ص.
تبصره: عباس حری در مقاله خود علاوه بر کتاب شناسی انتقادی از کتاب شناسی متنی (Texfual) نام می برد و آن را چنین تعریف می کند. «هدف این کتاب شناسی مطالعه متون است با توجه به این نکته که بررسی و آزمایش دقیق ویژگی های کتاب شناختی یک اثر، گاه می تواند میزان اعتبار یک متن را روشن سازد با توجه به هدف این کتاب شناسی، آن را می توان جنبه ای از کتاب شناسی تحلیلی یا انتقادی شمرد.»[۱۱۴] بنابراین ما کتاب شناسی متنی را نوعی کتاب شناسی انتقادی معرفی می کنیم.
۲ـ۳ـ کتاب شناسی شمارشی یا نظام یافته (Systematic Bibliography):
«نقش اساسی این نوع کتاب شناسی تعیین و گردآوری شناسه های کتاب شناختی کتاب هایی است که برای هدف خاصی مناسب بوده و دارای ویژگی های مشترک باشند. این شناسه ها در ترتیبات مفید و منطقی برای مطالعه و مراجعه، رده بندی می شود.
اطلاعات کتاب شناختی در این نوع کتاب شناسی معمولاً به حداقل خود کاهش می یابد. به طور خلاصه کتاب شناسی که شناسه های آن برای سهولت استفاده براساس نظام خاص تدوین شده باشد».[۱۱۵]
۳ـ۳ـ کتاب شناسی توضیحی یا گزارمانی (Annotated Bibliography):
نوعی کتاب شناسی است که حاوی توضیحات کوتاهی درباره هریک از منابع معرفی شده باشد. این توضیحات معمولاً با دید و هدفی انتقادی برای ارائه اطلاعات بیشتر و معرفی بهتر منابع در کتاب شناسی درج می شود. همین دیدگاه است که این نوع کتاب شناسی را از کتاب شناسی توصیفی متمایز می کند.[۱۱۶]
۴ـ۳ـ کتاب شناسی توصیفی (Descriptive Bibliography):
کتاب شناسی گزارمانی است که در آن علاوه بر مشخصات اصلی کتاب، وصف نسخه از لحاظ نوع کاغذ، جلد، چاپ، تصاویر و دیگر جنبه های مادی آن ذکر می شود و در مورد کتب معمولی چاپی، موضوع و محتوای کتاب را نیز به طور خلاصه وصف و معرفی می کند.[۱۱۷]
مانند: کتاب شناسی توصیفی جغرافیای خراسان. تألیف محمود صدیقی؛ با ویرایش رحمت الله فتاحی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۷۱، ۱۳۲ ص.
۴ـ کتاب شناسی از نظر محدوده جغرافیایی:
۱ـ۴ـ کتاب شناسی جهانی (Universal Bibliography):
«کتاب شناسی جهانی باید هر آنچه را که در زمینه ارتباطات از آغاز تاکنون چاپ و منتشر شده و یا در آینده نزدیک انتشار خواهد یافت دربر بگیرد، بی آنکه به زبان، قلمرو جغرافیایی، موضوع یا شکل محدود شود.»[۱۱۸]
فدراسیون بین المللی دکومانتاسیون اقداماتی در این زمینه انجام داد و نیز فدراسیون بین المللی انجمن های کتابداری (ایفلا) دفتری برای کنترل کتاب شناختی جهانی در کتابخانه موزه بریتانیا دایر کرده است.[۱۱۹]
۲ـ۴ـ کتاب شناسی ملی (National Bibliography):
«کتاب شناسی ملی ارائه دهنده فهرست آثار مربوط به یک کشور، اعم از آثار مکتوب یا مدارک دیداری و شنیداری، است. کتاب شناسی ملی ممکن است «جاری» یا «گذشته نگر» باشد. «کتاب شناسی ملی جاری» شامل کلیه آثار مکتوب ـ کتاب، اسناد و مدارک، جزوه ها، نشریات ادواری (پیایندها) و نیز مواد دیداری و شنیداری ـ است که در داخل
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید. |
یک کشور و در فاصله زمانی معین مثلاً سال، فصل یا ماه منتشر شود. این نوع کتاب شناسی معمولاً توسط یک یا چند سازمان رسمی که طبق قانون، دریافت کننده رایگانِ نسخه هایِ کتب یا انتشاراتِ چاپ شده در کشور (واسپاری قانونی) هستند؛ به طور منظم چاپ یا بوسیله ماشین های الکترونیکی ضبط می شود. کتاب شناسی ملی ممکن است آثار مربوط به یک کشور را که در خارج از آن کشور منتشر می شود نیز دربر می گیرد.[۱۲۰]
مانند: کتاب شناسی ده ساله کتاب های ایران (۱۳۳۳ـ۱۳۴۲). ایرج افشار، با همکاری حسین بنی آدم. تهران: انجمن کتاب، ۱۳۴۶، ۷۵۱ ص.
۳ـ۴ـ کتاب شناسی منطقه ای (Regional Bibliography):
کتاب شناسی منطقه ای می باید بدون توجه به زبان، زمان، شکل یا موضوع، کلیه انتشارات یک منطقه جغرافیایی خاص، مثلاً خاورمیانه، اروپا، یا آمریکای لاتین را در بر بگیرد. پاره ای از کتاب شناسی های تجاری و فهرست های حراج کتاب به کتاب شناسی منطقه ای بسیار نزدیکند.[۱۲۱]
مانند: کتاب شناسی خانات و جمهوری های آسیای میانه و قفقاز. گردآورنده عطاءالله حسنی. [تهران]: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین المللی، ۱۳۷۱، ۱۸۱ص.
خانم برومند کتاب شناسی های جهانی، منطقه ای و ملی را در تقسیم بندی خود، جزو کتاب شناسی های عمومی قرار داده است و یک کتاب شناسی دیگر با عنوان «کتاب های منتشرشده به زبانی واحد» را در تقسیم بندی های خود ارائه داده است و آنرا این طور توضیح می دهد:
«کتاب های منتشر شده به زبانی واحد:
در این کتاب شناسی، مشخصات کتاب هایی که به زبان موردنظر منتشر شده، گردآوری می شود. این کتاب شناسی ها، از جنبه تجاری و از نظر کتابخانه ها برای تسهیل در انتخاب و سفارش کتاب، اهمیت دارد. «فهرست درهم کرد کتاب» این کار را برای کتاب های منتشرشده به زبان انگلیسی و «بیبلیو» برای کتاب های چاپ شده به زبان فرانسوی در کشورهای فرانسه، بلژیک، سوئیس و دیگر کشورهای فرانسوی زبان انجام می دهد.»[۱۲۲]
۵ـ کتاب شناسی از نظر شمول و دامنه موضوعی:
۱ـ۵ـ کتاب شناسی جامع (فراگیر) (Comprehensive Bibliography):
هرگاه کتاب شناسی(خواه عمومی،خواه اختصاصی،سیاهه ای ازتقریباًکلیه آثاری باشدکه درآن زمینه منتشرشده اند؛کتاب شناسی جامع خوانده می شود.هرگاه رؤیای کتاب شناسی جهانی به تحقق بپیوندد؛ می توان ازیک کتاب شناسی جامع جهانی صحبت کرد. درشرایط فعلی کتاب شناسی های جامع با حذف یک یا چند عامل تهیه می شوند.مثلاً فهرست کتاب های چاپی فارسی مشار کتاب شناسی جامع عمومی از کتاب های چاپی فارسی است، یعنی محدودیت زبانی در تهیه و تدوین رعایت شده است.[۱۲۳]
۲ـ۵ـ کتاب شناسی انتخابی یا منتخب یا گزینشی (Selective Bibliography):
نوعی کتاب شناسی است که فقط منتخبی از آثار موردنظر را به دست می دهد. چنین گزینشی یا برای تأمین نیازهای رده خاصی از استفاده کنندگان تهیه می شود یا مواد کم اهمیت تر، جزوات و غیره را حذف می کند.[۱۲۴]
مانند: کتاب شناسی گزیده توصیفی زبان و ادبیات فارسی. سعیده کمایی فرد. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، ۱۳۸۰، هفت + ۱۹۳ص.
۳ـ۵ـ کتاب شناسی عمومی، عام یا کلی (General Bibliography):
کتاب هایی که در این نوع از کتاب شناسی ها، مشخصات آنها داده می شود، منحصر به موضوعی خاص نبوده و از گوناگونی موضوعی برخوردار است. به عبارت دیگر این نوع کتاب شناسی هر نوع کتابی را دربر می گیرد.[۱۲۵]
مانند: کتاب شناسی ملی. تهران: انتشارات ایران، ۱۳۴۴، ۲۶۹ص.
۴ـ۵ـ کتاب شناسی اختصاصی، تخصصی یا خاص (Allocated Bibliography):
«کتاب شناسی های اختصاصی به موضوع، فرد یا حوزه معینی اختصاص دارد، و اغلب ابزار کار پژوهشگران است».[۱۲۶] کتاب شناسی اختصاصی به صورت زیر تقسیم می شود.
۱ـ۴ـ۵ـ کتاب شناسی موضوعی (Subject Bibliography):
- ۹۹/۱۲/۱۹