دانلود پایان نامه های دانشگاه ها

فصل اول: ساختار نظام بین الملل از نظر کنت والتز
واقع گرایی
بی تردید «واقع گرایی»[۹] عملاً مهم ترین و پایدارترین نظریه روابط بین الملل بوده است. هنگامی که از «جریان اصلی» در روابط بین الملل سخن می رود، معمولاً نام نویسندگان واقع گرا، به ذهن متبادر می شود. جاذبه تقریباً بی بدلیل این نظریه به دلیل نزدیکی آن با عملکرد سیاستمداران در عرصه بین الملل و همچنین نزدیکی آن با فهم متعارف از سیاست بین الملل است. خود واقع گرایان نیز بر آنند که اهمیت شان از همین بعد است. آنان از این نظر چشم انداز خود را واقع گرایانه می خوانند که با «واقعیت» بین المللی همخوانی دارد. آنان وجود یک سنت دیرینه واقع گرایانه را بیانگر تداوم و پایداری واقعیت «سیاست میان ملت ها» می دانند. (مشیرزاده، ۱۳۸۸: ۷۳)
واقع گرایی در شکل کلاسسیک آن در اثر «توسیدید»[۱۰] ، یعنی «جنگ پلوپونز»[۱۱] در بیست و هفت قرن پیش منعکس شده است. این سنت را در عصر مدرن در اروپا «ماکیاول»[۱۲] با «شاهزاده»[۱۳] و … دنبال کردند و در قرن بیستم «ای. اج. کار»[۱۴] ، راینهولد نیبور»[۱۵] ، «جرج کنان»[۱۶] «مورگنتا»[۱۷] و… به ارائه نظر و بحث در اطراف آن پرداختند.
با وجود آن که ریشه های واقع گرایی را می توان از آثار اندیشمندان مزبور ردیابی کرد لکین واقع گرایی به صورت یک رویکرد نظری برای تجزیه و تحلیل سیاست بین الملل از اواخر دهه ۱۹۳۰م و اوایل دهه ۱۹۴۰م وارد عرصه مطالعه روابط بین الملل شد. واقع گرایان (هم در حوزه فلسفه سیاسی و هم در حوزه سیاست بین المللی) معتقدند که:
۱- پدیده های عالم را می توان به صورت «علی»[۱۸] بررسی کرد.
۲- امور واقع به صورت مستقل از ذهن و برداشت ها، اصالت دارند.
۳- «تست تجربی»[۱۹] مهم ترین شیوه شناخت است.
۴- حقیقتی قابل کشف و قابل تصمیم در دل «وقایع»[۲۰] وجود دارد که محقق می تواند و باید به کشف و تعمیم آن حقیقت نایل آید.
براساس این گزاره ها، واقع گرایان به بررسی تمایل بشر به جنگ پرداختند و نتایج حاصله نظیر شرارت، ترس و طمع را به عنوان منشاء خشونت فردی و ملی معرفی کردند. بر این اساس انسان ها خودخواه هستند، همان گونه که دولت ها در پی کسب، حفظ و گسترش منفعت خود می باشند.
بحث های عمده واقع گرایی کلاسیک، آن چنان که از آثار «کار»، «مورگننتا» و دیگران برمی آید، بر نکات زیر استوار است:
۱- دولت ها بازیگران اولیه سیستم بین الملل و واحدهای اساسی تحلیل هستند
۲- روابط میان دولت ها و رفتار و کنش مقابل آنها در یک محیط آنارشی صورت می گیرد.
۳- دولت ها به صورت عقلایی در تعقیب اهداف ملی خود و کسب قدرت بیشتر هستند.
۴- ریشه رفتار دولت ها در سیستم بین المللی است و سیاست خارجی آنها را نباید در مسائل داخلی جست و جو کرد.
۵- ثبات نظام بین الملل بر محور سیستم «موازنه قوا»[۲۱] استوار است
۶- مسائل نظامی و کشمکش در روابط بین الملل بیشتر اولویت دارند تا مسائل اقتصادی و همکاری (احمدی، ۱۳۷۶: ۱۷)
این دیدگاه های محوری نظریه واقع گرایی کلاسیک از اواخر دهه ۱۹۶۰م به بعد مورد انتقاد قرار گرفت. طرفداران «نظریه همگرایی»[۲۲] نظیر «هاس»[۲۳] ضمن تاکید بر اهمیت عوامل اقتصادی و همکاری بین المللی به طور غیر مستقیم مکتب واقع گرایی را به چالش کشیدند؛ در اوایل دهه ۱۹۷۰م «رابرت کیوهان»[۲۴] و «ژوزف نای»[۲۵] در قالب نظریه «همبستگی متقابل»[۲۶] به انتقاد از دیدگاه «دولت محوری» واقع گرایی و تاکید آن بر کشمکش مسائل نظامی پرداختند. «امانوئل والرشتین»[۲۷] در کتاب «نظریه سیستم جهانی»[۲۸]، بر اهمیت سرمایه داری و تحلیل سیستمی و محوری بودن مسئله اقتصاد و نیز تحولات داخلی در روابط بین الملل تاکید کرد و «جان برتن»[۲۹] با طرح مکتب «جامعه جهانی»[۳۰] اندیشه های محوری و ارکان «هستی شناختی»[۳۱] واقع گرایی را به زیر سوال کشید. این انتقادات گسترده، طرفداران نظریه واقع گرایی را در حالت تدافعی قرار داد و موقعیت آن نظریه به عنوان پارادیم مسلط در رشته روابط بین الملل را به خطر انداخت.
ساختار نظام بین الملل از نظر کنت والتز
ظهور نظریه «نو واقع گرایی»[۳۲] تا حدی پاسخی بود به چالش های نظریه «همبستگی متقابل» و اهمیت عوامل اقتصادی در روابط بین الملل که از سوی نظریه پردازان واقع گرایی کلاسیک نادیده گرفته شده بود. محققانی نظیر «استفن کراسنر»[۳۳] و «رابرت گیلپن»[۳۴] درصدد برآمدند تا با طرح نظریه «رژیم های بین المللی»[۳۵] و نظریه «ثبات هژمونیک»[۳۶]، مسائل اقتصادی و بازیگران غیردولتی را مد نظر قرار دهند و با اصلاح نظریه واقع گرایی بر اهمیت نقش دولت در جهان معاصر تاکید کرده و طرحی نو از واقع گرایی در اندازند. منصفانه آن است که بگوییم هیچ کدام از مدافعان نوین واقع گرایی نتوانستند نظریه مذکور را از حالت تدافعی در آورند و همانند قبل از دهه ۱۹۷۰ آن را به عنوان نظریه برتر در روابط بین الملل مطرح سازند. این مهم در سال ۱۹۷۹ توسط «کنت والتز»[۳۷] صورت گرفت که موفق شد با نقد دیدگاه های کلاسیک واقع گرایی از جهت روش شناختی و نظریه پردازی و همچنین نقد مخالفان و چالشگران واقع گرایی، نظریه ای سیستمی و ساختاری از واقع گرایی ارائه دهد.
برای بررسی نقش ساختار بر سیاست خارجی کشورها ابتدا باید مفهوم ساختار روشن شود. ممکن است از دیدگاه های متفاوتی، در خصوص نقش ساختار و انواع آن بحث شود اما دست کم در خصوص تعریف ساختار نظام بین الملل دیدگاه های روشن تری در میان صاحب نظران به چشم می خورد. عمده نویسندگان در این تعریف کم و بیش همسو هستند که ساختار نظام بین الملل مفهومی است که از آرایش اعضای نظام بین الملل ناشی می شود. این مفهوم در نظریه های قبل از والتز نیز وجود داشت اما مفهوم «ساختارنظام بین الملل» ابتکار کنت والتز است. با انتشار کتاب «نظریه سیاست بین الملل»[۳۸] توسط والتز در ۱۹۷۹، این مفهوم به عنوان هسته مرکزی نظریه وی توانست «نو واقع گرایی» یا «واقع گرایی ساختارگرا» را به یک سنت فکری غالب در رشته روابط بین الملل تبدیل نماید. (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۲)
هدف والتز در کتاب «نظریه سیاست بین الملل»، ارائه یک نظریه در مورد «سیاست بین الملل»است. از نظر والتز، نظریه هایی که به دنبال تشریح سیاست بین الملل براساس عوامل فردی و ملی هستند، «تقلیل گرا»[۳۹] و نظریه هایی که به دنبال تشریح رویدادهای بین المللی در اثر عوامل کلان هستند، نظریه های «نظام گرا»[۴۰] هستند. والتز سطح تحلیل ملی را صرفاً به عنوان شیوه ای برای «تبیین»[۴۱] آن دسته رویدادهای سیاست بین الملل مناسب می داند که تاثیرات نظام بر پدیده مورد مطالعه کم بوده و یا قابل نادیده گرفتن باشند. بنابراین وی برای جبران کمبودهای این چارچوب تحلیلی «تقلیل گرا»، رویکرد «نظام گرا» را نیز لازم می داند؛ زیرا یک نظریه تقیل گرا در بهترین حالت نظریه ای در مورد رفتار بخش های یک کل خواهد بود. (Waltz,1979: 40)
اما والتز به رغم انتقاد از نظریه هایی که تقلیل گرایی پیشه می کنند و رخدادهای بین المللی را با یک متغیر مورد بررسی قرار می دهند، به لحاظ روش شناسی خود در عمل به این شیوه متوسل می شود و به همین دلیل نظریه «سیاست بین الملل» خود را از مسئله سطح تحلیل آغاز می کند که بیش از آن در کتاب «انسان دولت، جنگ»[۴۲] از چنین روشی استفاده کرده بود. هر چند این شیوه خود را در کنار سایر سطوح تحلیل مورد توجه قرار می دهد و تکمیل کننده سطوح تحلیل ملی می داند (حسینی، متین، ۱۳۸۸: ۱۴۳)
نظریه «نوواقع گرایی» والتز ریشه در نظریات پایه ای و بنیادی در مورد چهارمفهوم اصلی «سطح تحلیل»، «نظام»، «واحدها» و «ساختار» دارد. هر گونه تلاش برای مطالعه رهیافت «نو واقع گرا» در روابط بین الملل که نظریه والتز یکی از پایه های آن است، مستلزم شناسایی این مفاهیم و ارائه تعاریف روشن از آنها و تمرکز بر این مسئله است که ساختار و واحدها چگونه با یکدیگر و نیز با نظریه گسترد ه تر «نظام ها» که همه آنها را در خود جای می دهد ارتباط می یابد. والتز با بهره گرفتن از این مفاهیم اصلی نظریه سیاست بین الملل خود را تدوین و ارائه می کند. (Buzan, jones and Little , 1193)
الف- سطح تحلیل: مسئله سطح تحلیل بناچار در هر تلاش و کوششی برای درک رفتار در درون نظام مطرح می شود، زیرا درون آن تبیین رفتارهای واحدها مورد جست و جو قرار می گیرند. هر سطح تحلیلی مشخص کننده یک عامل عمده تاثیرگذار بر رفتار است و از این رو، به نوبه خود تبیین برای رویدادها و متمایز کننده آن از سایر عوامل عمده تأثیرگذار تلقی می شود. به اعتقاد والتز همانند عناصر نظام، سطح تحلیل نیز یک سازه انتزاعی است. به این ترتیب روشن است که نظریه سیاست بین الملل والتز مسئله « سطح تحلیل» را در مطالعه روابط بین الملل بسیار جدی تلقی می کند؛ هرچند این موضوع بحثی است که در حوزه روش شناسی قرار دارد. والتز خود در کتاب «انسان، دولت وجنگ» به روشنی از رهیافت «سطح تحلیل» برای مسائل استفاده می کندWaltz, 1979:7-39 ) ). والتز به توجه به شخصیت های حقیقی و حقوقی سیاسی به سه سطح تحلیل باور دارد. سطح تحلیل فردی، سطح تحلیل ملی، سطح تحلیل بین المللی که به اعتقاد وی هر یک از این سطوح تحلیل جلوه ای از رفتار را به پژوهشگر می نمایاند (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۴)
ب- نظام: در اصطلاح کلی و در اصطلاح روابط بین الملل به طور خاص،«نظام» به مجموعه ای از اجزا و یا واحدها اطلاق می شود که «اندرکنش»[۴۳] میان آنها به اندازه ای اهمیت دارد که مشاهد ه آنها را به عنوان مجموعه (کل) منسجم توجیه پذیر می سازد. «جیمز دوئرتی»[۴۴] و «رابرتز فالتزگراف»[۴۵] چهار تعریف مهم از نظام ارائه می کنند. اما نظام در روابط بین الملل را بیشتر به مفهوم مجموعه ای از متغیرها می دانند که در کنش متقابل با یکدیگر قرار دارند. (دوئرتی و فالتزگراف، ۱۳۷۲: ۱۴۳) بیشتر نظریه پردازان از جمله «مورتون کاپلان»[۴۶] نیز به این معنا از آن استفاده کرده و نظام های شش گانه مورد نظر خود را بر آنها بنا نهاده است.(سیف زاده، ۴۲:۱۳۷۸)
واحدهای یک نظام از یک نوع و دارای ویژگی های مشترک اند که رابطه خاصی را ممکن می سازند. این همان مفهومی است که والتز با استناد به نظریه نظام (سیستم) و میدان در علم فیزیک از آن استفاده کرده است. والتز با الهام گرفتن از نظریه نظام ها در روابط بین الملل به ویژه نظریه «مورتون کاپلان» می کوشد آن را با نظریه سیاست بین الملل خود سازگار و منطبق نماید. زمانی گروهی از دولت ها تشکیل یک نظام بین المللی می دهند که رفتار هر یک از آنها عامل حیاتی در محاسبات دیگر بازیگران باشد. بنابراین، هر نظام در بردارنده واحدها، اندرکنش ها و ساختار است. از نظر والتز، ایده نظام معنایی بیش از مجموعه ای از واحدها و تعامل میان آنها را با خود حمل می کند و به عبارتی دیگر باید همراه با ایده ساختار باشد.(Waltz,1979:74) وی در این زمینه خود را درون سنت واقع گرایی کهن قرار می دهد که معتقد به استقلال حوزه سیاسی است. منظور وی از نظام، به رغم وجود بخش های خاص تر یک نظام بین المللی همچون نظام های سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی بین المللی، به طور عمده نظام سیاسی بین المللی است. (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۵)
ج- واحدهای نظام: والتز بر این اعتقاد است که نظریه پردازان نظام گرا یک مشکل حل نشده دارند و آن این است که وقتی از نظام بحث می کنند می کوشند آن را به گونه ای تعریف نمایند که از هر گونه ویژگی و اندرکنش میان واحدها به دور باشد. در حالی که آنها تعریف نظام را بدون توجه به ویژگی ها، رفتارها و اندرکنش میان واححدها در نظر می گیرند، پرسش مهم قابل طرح این است که چگونه می توان این موضوعات مهم را نادیده گرفت؟ (Waltz, 1979: 79)
د- ساختار نظام سیاسی بین الملل: با طرح پرسش پیش گفته، والتز می کوشد با بهره گرفتن از نظریه نظام های «کاپلان» اهمیت ساختار نظام و نقش آن را توضیح دهد. از دیدگاه والتز ساختار به معنای اصل نظم دهنده واحدهاست و در واقع راهی را نشان می دهد که واحدها از طریق آن با یکدیگر هماهنگ شده و یا در ارتباط با یکدیگر قرار می گیرند. بنابراین با مفهوم ساختار ارتباط بین نظام و واحدهای عضو برقرار می شود. والتز نمی تواند تصور کند که نظامی وجود داشته باشد که از روابط میان واحدها یا بخش های آن، ساختار شکل نگرفته باشد. وجود نظام لزوماً به معنای وجود ساختار است و وجود ساختار لازمه وجود واحدهای سیاسی متعامل است. وی از این نظر ساختار را به معنای متغیر واسطه میان واحدها و نظام می داند. از این رو، ارتباط منطقی و مستحکمی بین اعضای نظام و ساختار وجود دارد. (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۵)
مقصود والتز این است که برای مطالعه سیاست بین الملل اگر ساختار را بدون در نظر گرفتن واحدها برریسی نکنیم نظریه نظام گرا در سطح جهانی نخواهیم داشت. به عبارتی، والتز برخلاف «استقرارگرایان»[۴۷] از کل به سوی جزء حرکت می کند و با بهره گرفتن از نظریه نظام گرا سعی دارد بنای جدیدی بر آن بیفزاید و نظریه سیاست بین الملل تازه ای به وجود آورد. (Buzan, joues and Little, 1995: 6) ساختار از نظر والتز بیانگر نحوه نظم و ترتیب اجزاء در یک نظام است. به باور والتز ساختارهای سیاسی فرایندهای سیاسی ایجاد می کنند که در بهترین حالت می توان آن را با مقایسه نظام های سیاسی متفاوت مشاهده نمود. مفهوم ساختار بر این واقعیت استوار است که واحدها به شکل متفاوتی کنار هم چیده شده و ترکیب یافته اند. در حالی که این واحدها رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند. واکنش متقابل میان آنها نیز نتایج (برآیند) متفاوتی ایجاد می کند که این نتیجه متفاوت، ساختار آن نظام است. (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۶)
در تحلیل نظریه والتز در خصوص ساختار، کار با شکل گیری ساختار شروع می شود. والتز همان نظام اقتصادی سرمایه داری یعنی حاکمیت بازار و منطق حاکم بر اقتصاد خرد را الگو قرار می دهد و از آن برای شکل دهی به ساختار نظام بین الملل استفاد می کند. والتز می گوید: «در بازار رقابت به معنای تعامل و اندرکنش بین فروشنده و خریدار قیمت و ساختار را تعیین می کند. دقیقاً به همین شکل تعامل و اندرکنش میان دولت ها ساختار بین الملل را شکل می دهد و ساختار نیز عامل تاثیرگذار مهمی بر رفتار بازیگران است و نقش متغیر مستقل را ایفا می کند. ساختار برخی اقدامات را تشویق می کند و به همین صورت برخی اقدامات را مانع می شود. به عبارتی اگر بازیگری رفتاری را انتخاب می کند به این دلیل است که سود وی را به حداکثر می رساند و زیان وی را به حداقل کاهش می دهد. در نظام بین الملل نیز بازیگران رفتار خود را محاسبه می کنند. بنابراین ما می توانیم فرضیه های مختلفی را در مورد اثرات ساختار بر روی رفتار دولت ها ارائه دهیم.» (Waltz. 1979:78)
والتز اظهار می دارد این عقیده که سیاست بین الملل می تواند به عنوان یک نظام با ساختاری دقیقاً تعریف شده مورد مطالعه قرار گیرد نقطه عزیمت بنیادی نوواقع گرایی از واقع گرایی سنتی است. (Waltz,1990:26) ساختار نظام برخاسته از تعامل دولت هاست و در گام بعد آنها را از اتخاذ برخی اقدامات باز می دارد و به سوی برخی تشویق می کند. ساختار، یک قطعه از نظام است که ما را قادر می سازد تا در مورد نظام به عنوان یک کل فکر کنیم. (Waltz. 1979:77) به عبارت دیگر، دولت ها هم واحدهای شکل دهنده نظام سیاسی بین المللی هستند و هم ایجاد کننده ساختار آن نظام به شمار می روند. (حسینی متین، ۱۳۸۸: ۱۴۷)
معنای ساختار از نظر والتز که خودش نیز آن را ترجیح می دهد و نقطه تمایز نظریه ساختاری وی با سایر ساختارگرایان است، این است که ساختار ایجاد کننده یکسری شرایط محدودیت ساز است. چنین ساختاری به عنوان یک «گزینشگر»[۴۸] عمل می کند اما خودش قابل مشاهده نیست. والتز می گوید ساختار بر رفتار کشورها در درون نظام تاثیر می گذارد که این تاثیر غیرمستقیم است و باعث تسهیل نقش نیروهای مختلف بر سیاست خارجی کشورها می شود. (حسینی متین،۱۳۸۸: ۱۴۸)
به اعتقاد والتز ساختار نظام دارای ویژگی های سه گانه زیر است:

1. «اصل نظم دهنده»[۴۹]نظام بین المللی: به طور کلی به نظر والتز نظام بین المللی برخلاف نظام سلسله مراتبی در یک حالت آنارشی (مانند قدرت فائقه مرکزی) قرار دارد و ساختار نظام افقی است. مفهوم آن این است که ساختار مانند یک قدرت فائقه است. منظور از اصل «خودیاری» نیز همین است که همه کشورها به دنبال تامین امنیت خود هستند. (حسینی متین،۱۳۸۸: ۱۴۹)
2. تشابه کارکردی واحدهای متمایز نظام:این ویژگی دوم نتیحه منطقی ویژگی اول است. زیرا در روابط بین الملل آثارش وجود دارد و تحقق امنیت بالاترین اولویت بازیگران است، به تبع آن بقا و حفظ امنیت کارکرد همه بازیگران است. این ویژگی باعث شد است قدرت های بزرگ در آن نقش تنظیم کننده رفتارها را ایفا نمایند، زیرا بقای آنها در معرض تهدید قرار دارد. (Waltz. 1979:53-9)
3. «توزیع توانایی ها»[۵۰]در میان واحدها: این ویژگی ساختار به میزان متمرکز و یا پراکندگی توانمندی های داخلی نظام مربوط می شود. به عبارت دیگر، از دید والتز، نظام بین المللی آنارشیک به واسطه دگرگون شدن توزیع توانایی ها میان واحدهایش چهره عوض می کند. مجموع توانایی ها که از آن به قدرت تعبیر می شود و باعث رتبه بندی جایگاه کشورها در ساختار شده و تغییر در وضعیت موازنه قدرت باعث تغییر چشمگیر شمار قدرت های بزرگ می شود. وجه مشخصه مهم و عامل ظهور و سقوط نظام های بین المللی، ظهور و سقوط دولت های قدرتمندی است که به الگوهای تعامل بین المللی شکل می دهند و قواعد عملکرد نظام را وضع می کنند. بنابراین ساختار نظام به صورت تابعی از شمار کشورهای موجود در نظام بین المللی تعریف می شود. (سیف زاده، ۱۳۷۶: ۱۶۵) در نهایت، والتز به این پرسش کلیدی پاسخ می دهد که ساختار چه تاثیری بر رفتار بازیگران دارد؟ به اعتقاد والتز ساختار به سه شکل بر روی ر فتار بازیگران آن نظام اثر می گذارد:

۱- ساختار می تواند مشوق برخی رفتارها یا سیاست ها باشد، ۲- ساختار می تواند محدود کننده آزادی عمل بازیگران باشد، ۳- با توجه به این که ساختار نقش گزینشگر را ایفا می کند و به صورت غیر مستقیم بر سیاست خارجی اثرگذار واقع می شود، در سطح خرد نیز بر متغیرهای داخلی اثر می گذارد و یا باعث تسهیل نقش آنها در سیاست خارجی می شود یا مانع ایفای نقش آنها می گردد. (Waltz. 1979:74)
نکته ای که لازم است به آن اشاره شود این است که مراحل شکل گیری و تکامل ساختار از نظر قدرت تاثیر گذاری آن بر رفتار واحدها تفاوت می کند. در مرحله ابتدایی یا مرحله شکل گیری ساختار که بلافاصله پس از زوال ساختار قبلی آغاز می شود، با توجه به اینکه نقش ها یا حتی رفتارها حالت الگویی و وضعیت سازمان یافته ای به خود نگرفته اند، بازیگران در روند سیاست گذاری و اقدام، از آزادی عمل وسیعی برخوردارند. اما با توجه به اینکه، ساختار در حال شکل گیری است، آزادی عمل بازیگران نیز متناسب با روند مزبور رفته رفته محدود می شود و رو به کاهش می گذارد. در مرحله استقرار یک ساختار که ساختار جدید شکل گرفته و به بلوغ رسیده است، کج روی بازیگران موجب تنبیه آنها می شود و آزادی عمل بازیگران ناچیز و محدود است . مرحله زوال یا فروپاشی ساختار که در آن قوانین رفتاری موجود تضعیف شده و نقش تعیین کننده ای در رفتار بازیگران ندارد. در این مرحله نیز بازیگران از آزادی عمل بیشتری برخوردارند و این آزادی عمل نیز رو به افزایش دارد.(اخوان زنجانی،۱۳۷۴)
شاید در این مرحله است که بازیگران ممکن است در درک روند تغییرات دچار اشتباه محاسبه شده و دست به رفتارهای آشوب ساز بزنند که با واکنش شدید سایر قدرت های طرفدار نظم موجود رو به رو می شوند. والتز با اشاره به ناگهانی بودن تغییر ساختار معتقد است تغییر ساختار چه با خشونت همراه باشد و چه نباشد یک نوع انقلاب است و به بروز برآیندهای جدیدی دامن می زند که از کنش و اندرکنش میان واحدها که خود از جایگاه متحول آنها در نتیجه تغییر ساختار ریشه می گیرد، ناشی می شود( (Waltz,2008:347 وی درمورد اهمیت نقش تحول ساختاری در سیاست خارجی کشورها مدعی می شود «در دوره پس از جنگ دوم جهانی سیاست خارجی هیچ کشوری را نمی توان بدون توجه به تغییر ساختار سیاست بین الملل و فشارها و فرصت های ناشی از آن به خوبی ادراک نمود.» (Waltz,2008:347)
فصل دوم: نگاهی به تاریخ فلسطین و شکل گیری دولت اسراییل
فلسطین از ابتدای تاریخ جزئی از سرزمین شام به شمار می رفت، این سرزمین شامل سوریه، لبنان، شرق اردن و فلسطین بوده و تا سال ۱۹۱۶ مرزهای فلسطین مشخص نبود. همه مدارک تاریخی بر این مسئله تاکید دارند که احدی از سکونت در فلسطین، بر اعراب سبقت نگرفته است. قبایل عرب از ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد به آنجا کوچ کرده و در فلسطین سکنی گزیدند. حکمفرمایی آنها در فلسطین از سال ۲۵۰۰ قبل از میلاد تا سال ۱۰۰۰ قبل از میلاد ادامه داشت. در سال ۱۱۰۰ قبل از میلاد، اغلب مناطق کوهستانی در سزمین کنعان توسط یهود اشغال شد. در زمان داود، کنعانی ها شکست خوردند و پس از آن نوبت سلیمان رسید که در عهد او مملکت از شمال و جنوب گسترش یافت. پس از مرگ سلیمان کشور به دو بخش تقسیم شد: مملکت یهودا در جنوب که پایتختش «اورشلیم» بود و مملکت اسراییل در شمال که پایتختش سامره (نابلس) بود. پس از آن فلسطین به دست «بطالسه» جانشینان اسکندر افتاد. در سال ۶۳ قبل از میلاد، رومی ها، فلسطین را ویران کرده، بر بیت المقدس چیره شدند. فلسطین به مدت ۵۰۰ سال تحت سیطره روس ها و بیزانس قرار گرفت تا این که در سال ۶۳۶ م توسط اعراب آزاد شد (کدیور، ۱۳۷۴: ۲۵-۲۴)
فلسطین تا سقوط دولت عباسی تحت فرمانروایی اعراب قرار گرفت. زمانی که مصر به قلمرو حکوممت عثمانی مبدل شد، فلسطین نیز که تحت سلطه مصر بود، تابع دولت عثمانی گردید. (ربابعه، ۱۳۶۸: ۲۴) در زمان جنگ جهانی (۱۹۱۹-۱۹۱۴) امپراتوری عثمانی به منظور مبارزه با متفقین، با آلمان، اتریش و مجارستان متحد شد. یک دولت نظامی عثمانی در فلسطین شروع به حکومت کرد، تا این که پس از شکست عثمانی در طی جنگ، بریتانیا و فرانسه تصمیم گرفتند تا متعلقات عثمانی ها در خاورمیانه را بین خودشان تقسیم کنند. در توافقنامه «سایکس – پیکو»[۵۱] در سال ۱۹۱۶ تصمیم گرفته شد تا قسمتی از فلسطین تحت نظر بریتانیا و قسمت دیگر آن تحت نظر دولت مشترک متفقین اداره شود و اداره سوریه و لبنان هم به فرانسه داده شود. (محمدی و غفرانی، ۱۳۸۸: ۲۰) در طی جنگ جهانی اول، انگلیس با دادن وعده استقلال به اعراب، آنان را به شورش علیه دولت عثمانی تشویق کرد. ولی پس از پیروزی، وعده های خود را زیر پا گذاشت و از این زمان به بعد زمینه های ایجاد دولت اسراییل بوجود آمد. (کدیور، ۱۳۷۴: ۲۵)
اذیت و آزار یهودیان در روسیه و کشورهای اروپای شرقی و عدم اعطای حقوق شهروندی به آنان، سبب شد که اندیشه «صهیونیسم»[۵۲] روز به روز در بین متفکران یهودی گسترش یابد. صهیونیست ها در ابتدا به موقعیت مکانی کشور یهود چندان اهمیتی نمی دادند، تا آنجا که سرزمین هایی از جمله آرژانتین، اوگاندا و کنیا که برای اسکان یهودیان از سوی برخی از رهبران صهیونیسم مورد توجه قرار گرفت، با استقبال یهودیان آواره رو به رو نشد. این در حالی بود که یهودیان به دلایل مذهبی برای اسکان در فلسطین انگیزه داشتند و از مدت ها قبل در قالب کاروان های زیارتی و سیاحتی به فلسطین سفر می کردند و بعضاً در آنجا به شهرک سازی مبادرت می ورزیدند. (زیدآبادی، ۱۳۸۱: ۱۲۰)
بدین ترتیب، پس از مدتی فلسطین به شدت مورد توجه رهبران صهیونیسم قرار گرفت اما مشکل صهیونیست ها این بود که فلسطین تحت حاکمیت امپراتوری عثمانی قرار داشت و این امپراتوری اجازه نمی داد که خاک فلسطین به صورت وطنی برای یهودیان درآید. «تئودور هرتزل»[۵۳] چند بار کوشید تا تجار موافق سلطان عبدالحمید عثمانی را به اسکان یهودیان در فلسطین جلب کند، اما کوشش های او نتیجه مثبتی در پی نداشت. با این همه، رهبران صهیونیسم از پی گیری هدف خود دست نکشیدند. آنان در ۲۹ اوت ۱۸۹۷ نخستین کنگره خود را در شهر بال سوسیس تشکیل دادند. کنگره صهیونیسم اهداف خود را به شرح زیر تعیین و به اتفاق آراء تصویب کرد:
«هدف صهیونیسم ایجاد موطنی برای مردم یهود در فلسطین و تضمین آن توسط قوانین بین المللی است. کنگره صهیونیست ها، تحقق این هدف را در گرو اجرای تدابیر زیر می داند:
۱- گسترش مناسب مهاجرنشین های یهودی در فلسطین توسط کشاورزان و کارگران صنعتی
۲- سازماندهی و ایجاد وحدت بین تمام یهودیان از طریق موسسات مناسب محلی و بین المللی و براساس قوانین کشورهای مختلف.
۳- تقویت و پرورش احساسات و آگاهی ملی یهود
۴- در صورت لزوم برداشتن گام های مقدماتی در جهت کسب موافقت و رضایت حکومت ها برای دستیابی به هدف صهیونیسم» (سوکولف، ۱۳۷۷: ۳۸۶)
با شروع جنگ جهانی اول، صهیونیسم ها با شناخت برنامه های انگلیس درصدد برآمدنند تا دولتمردان انگلیسی را متقاعد کنند، تشکیل دولت یهودی در فلسطین به نفع برنامه های آتی آنها در مشرق زمین است. به هر حال کوشش صهیونیست ها نهایتاً به صدور بیانیه بالفور از سوی انگلیس انجامید. در دوم نوامبر ۱۹۱۷ آرتور جیمز بالفور وزیر خارجه انگلیس خطاب به لرد روچیلو نماینده یهودی پارلمان انگلیس نوشت:
«دولت اعلیحضرت تاسیس یک موطن ملی برای قوم یهود را در فلسطین با دید مساعد می نگرد و تمام تلاش خود را برای تسهیل تحقق این هدف به کار خواهد گرفت. البته با درک کامل این نکته که هیچ اقدامی مغایر با حقوق مدنی و مذهبی جوامع غیر یهود موجود در فلسطین یا حقوق و موقعیت سیاسی که یهودیان ساکن در کشورهای دیگر از آن برخوردارند، صورت نخواهد گرفت.» (سوکولف، ۱۳۷۷: ۱۲۶)