دانلود پایان نامه های دانشگاه ها

یکی از ویژگی­های مهمی که پدیده­های فناوری اطلاعات و ارتباطات از آن برخوردار است، این است که باعث می­شود ارتباط انسان با انسان، هم چنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقاء یابد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل قدرت پذیری و توانایی برقراری ارتباط پویا که می­تواند با دانش آموزان داشته باشد از نقش­های مهمی در انتقال دانش برخوردار است.

درباره­ی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه­ی تعلیم و تربیت دو دیدگاه وجود دارد:

رویکرد اول که رویکرد اصلاح گرا نام گرفته، بر این باور است که اثر فناوری­های جدید(نوین) بر آموزش و پرورش تدریجی بوده و این پدیده باعث می­شود که آموزش به شیوه سنتی تنها به گونه­ای کارآمدتر انجام شود. به عبارت دیگر ICT باعث تسریع اطلاعات در آموزش و پرورش می­شود. در کنار این رویکرد، رویکرد تحول­گرا مطرح است که معتقد به تحول زایی ICT در آموزش و پرورش می­باشد و بر این باور است که فناوری نوین ابزارها و حتی خط مشیها و اهداف تعلیم و تربیت را به صورت اساسی تغییر داده و متحول می­کند. این مقاله تلاش دارد با بیان نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه­ی تعلیم و تربیت به بررسی تأثیر این پدیده بر روی برنامه درسی بپردازد. برنامه درسی را می­توان دستور کار آموزش دانست، به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسی فواید فراوانی به همراه دارد از جمله اینکه بهره­گیری از یک برنامه درسی تلفیقی را برای معلم و دانش آموزان فراهم می آورد.

این نوع برنامه درسی، بیش از آنکه بخواهد دانش معینی را به دانش آموزان القاء کند، زمینه­ای فراهم می­کند که از طریق آن امکان شکوفایی قابلیت­های فردی دانش آموزان و گسترش تجربه های فردی و مستقل آنها افزایش می­یابد. (ماهنامه­ی تخصصی IT ، 1388، ص 41)

عصر حاضرکه عصر تغییر از جامعه صنعتی به جامعه فرا صنعتی یا جامعه اطلاعاتی لقب گرفته است، طبیعی است که اطلاعات، دانش و آگاهی به عنوان اساسی­ترین دارایی ها برای انسانها و جوامع بشری به حساب می­آید. رشد و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) در جامعه امروزه به حدی سرعت گرفته است که میزان توجه به آن را به عنوان مهم­ترین شاخص توسعه یافتگی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته­اند و معتقداند که عصر حاضر دنیایی متفاوت خواهد بود که راهبری آن را فناوری نوین بر عهده خواهد داشت. ویژگی مهمی که فناوری اطلاعات و ارتباطات از آن برخوردار است این است که باعث   می­شود ارتباط انسان با انسان و هم چنین انسان با محیط تسهیل یافته و ارتقاء یابد.

فناوری اطلاعات به دلیل تحول پذیری و قدرت تأثیر فراوانی که در رشد آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، امنیت ملی، جهانی شدن و تعدیل مشکلات اطلاع رسانی سنتی دارد به یکی از پویاترین و بحث انگیزترین رشته­های علم و فناوری محسوب می­شود. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که فناوری اطلاعات(IT ) به دلیل یکی از ویژگی­های خاصی که از آن برخوردار است، همواره مورد سوء استفاده­هایی نیز قرار گرفته است که این سوء استفاده ها، سوء تعبیرهایی را در زمینه­ی بکارگیری از این پدیده موجب شده است. با این وجود باید بر این مسئله اعتراف کرد که فناوری اطلاعاتی دارای قابلیت­های فراوانی به منظور انتقال دانش، تسهیل ارتباطات و تعاملات به سرعت بخشیدن به روند رو به رشد شدن توسعه دانش و اطلاعات می­باشد که البته همه اینها در صورت بهره­گیری صحیح از این پدیده امکان پذیر است. (همان منبع، ص 42)

ماهیت فناوری نوین (فناوری اطلاعات و ارتباطات)

فناوری اطلاعات واسطه­ایی است که امکان بیان طیف گسترده­ایی از اطلاعات، اندیشه­ها، مفاهیم و پیام­ها را فراهم می­کند. این پدیده به دلیل برخورداری از ویژگی­های متفاوت دارای تعاریف گوناگونی است.

فناوری نوین به مجموعه­ای از ابزارها و روشها اطلاق می­شود که به عنوان اطلاعات را در اشکال مختلف جمع آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می­کند. فناوری نوین در جهت گسترش توانمندی­های اندیشه­های انسان تکوین یافته است. اصطلاح فناوری نوین را می­توان از دو دیدگاه مورد مشاهده قرار داد: از دیدگاه اول : اصطلاح فناوری نوین برای توصیف فنونی به کار می­رود که ما را در ضبط و ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می­کند.

از دیدگاه دوم : فناوری نوین به مجموعه­ای از ابزارها و روشها گفته می­شود که امکان تولید، پردازش و عرضه اطلاعات را برای کاربر انسانی فراهم می­آورد. همچنین فناوری را می­توان به عنوان یک فعالیت هدفمند بشری دانست که برای طراحی و ساخت محصولات مختلف از آن بهره گرفته شده و نوع خاصی از دانش اطلاعاتی که فناوری برای حل مسئله­ی علمی به صورتی علمی بکار می­برد، فناوری نوین گفته       می­شود . فناوری نوین به دلیل تحول پذیری و قدرت تأثیر فراوانی که در رشد اقتصادی اجتماعی، امنیت ملی، جهانی شدن و تعدیل مشکلات اطلاع رسانی سنتی دارد، یکی از پویایی­ترین و بحث انگیزترین    رشته­های علم و فناوری محسوب می­شود. اهمیت از این پدیده در حدی است که آنرا همانند محور و مرکز مجموعه­ایی از فعالیتهای هدایت شده دانسته­اندکه کنترل مدیریت، بهره­وری، تولید، آموزش و ارتقای یک سیستم را با یک مرکزیت به عهده دارد. تعریف کرده اند در جایی دیگر و با افقی بالاتر در تعریف فناوری نوین (اطلاعات) آورده شده است که : فناوری نوین بشر یک استراتژی، اندیشه، فکر و ابزار در حوزه­ی انسانها است که با نوآوری همراه می­باشد. در کنار تعاریفی که این پدیده را با نگاهی مثبت نگریسته­اند باید توجه شود که آن نیز یکی از محدودیتهایی برخوردار است. قرارگرفتن ویژگی­هایی مهم همچون شمول مفاهیم عمومی، پیچیدگی، سرعت، رشد، فعالیتهای تعیین پذیری و در عین حال انعطاف پذیری و ...

نشان دهنده­ی برخی محدودیتهای فناوری نوین هستند که در بهره­گیری از آن نمی­توان این محدودیتها را از نظر

دور داشت. (جاویدان، 1386، ص 134)

فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه­ی تعلیم و تربیت :

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) را می­توان به بارانی تشبیه کرد که اگر در جای مناسبی ببارد می­تواند باعث رویش و زنده شدن طبیعت شود ولی در صورتی که در جای نامناسب ببارد می­تواند سبب جاری شدن سیل یا منشأ شکل گیری باتلاق شود. ورود این پدیده بر حوزه ی تعلیم و تربیت خالی از دو نقش نیست. بنابراین لازم است به این نکته توجه شود که پیش از فراهم کردن امکان آمیختگی این دو مقوله باید زمینه سازی فرهنگی، علمی مناسب برای آن صورت گیرد. اگر اساس تعلیم و تربیت انتقال دانش و آگاهی است و دانش نیز چیزی جز اطلاعات شناخته شده نمی باشد، سپس لازم است برای انتقال اطلاعات به مهارتهای مناسب برای این منظور توجه شود. فناوری اطلاعات و ارتباطات در طی زمان کوتاه توانسته است به یکی از اجزاء اساسی تشکیل دهنده جوامع مدرن تبدیل شود به گونه­ای که در بسیاری از کشورها به موازات خواندن نوشتن و حساب کردن، درک فناوری اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارتها و مفاهیم پایه­ی فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان  بخشی از هسته مرکزی آموزش و پرورش این جوامع مورد توجه قرار گرفته است . (خواجوی، 1385، ص 211)

در حوزه­ی تعلیم و تربیت، فناوری­های اطلاعات و ارتباطات مجموعه وسایل و ترکیبات به کارگیری کامپیوتر و برقراری ارتباط است که به اشکال مختلف معلمان، دانش آموزان، فرآیند یادگیری و گستره­ی بالایی از فعالیتهای آموزشی را مورد حمایت قرار می­دهند. (اینترنت1)

رویکرد 4 : بطور کلی درباره تأثیر ورود فناوری­های نوین در حوزه­ی تعلیم و تربیت دو دیدگاه وجود دارد در این باره می­توان به گستره­ایی از آراء اشاره کرد که همه­­ی آنها به این نکته قائلند که : اثر فناوری­های نوین بر آموزش و پرورش، تدریجی است و این اثر سبب می­شود که آموزش به شیوه­ی سنتی به گونه­ای کارآمدتر انجام شود. بر این اساس ICT باعث تسریع اطلاعات در آموزش و پرورش می­شود.

(رویکرد اصلاح گرا)، در کنار رویکرد، رویکرد دیگری وجود دارد که معتقدند به تحول زدایی ICT در آموزش و پرورش بوده و بر این باور است که فناوری­های جدید ابزارها و حتی اهداف تعلیم و تربیت را به صورت اساسی تغییر داده و آنها را متحول می­کند(رویکرد تحول گرا). از جمله کسانی که دیدگاه اصلاح گرانه­ی ICT را پذیرفته­اند، می­توان به ماسون اشاره کرد، او تاریخ شکل­گیری فناوری نوین را تاریخ یک انقلاب ناکام می­داند و ایده­ی تحولات بنیادی آموزش و پرورش بر اثر فناوری­های نوین را رد می­کند، به عبارت دیگر او معتقد است که فناوری­های نوین فرآیند تعلیم و تربیت را تسریع می­کند نه متحول .

در مقابل راست در دیدگاه تحول گرایانه­ی خود، معتقد است که فناوری اطلاعات و ارتباطات به مرزهای ساختاری نظام آموزش سنتی فائق آمده است. در این رابطه میگم و گرین نیز معتقدند که ورود فناوری­های نوین به مدارس و محیط­های آموزشی، صرفاً منجر به کارآمدکردن روش انتقال دانش نشده است، بلکه موجب خلق زمینه­های جدید اجتماعی و اطلاعاتی برای یادگیری شده است.

همچنین رزنیک به سه دیدگاه درباره­ی اینترنت (به عنوان جزئی از فناوری اطلاعات و ارتباطات) اشاره   می­کند به زعم او عده­ایی اینترنت را به عنوان یک راه و روش جدیدی برای آموزش می­دانند. در این جا با تأکید بر رویکرد تحول گرایی ICT در آموزش و پرورش، اقتصاد بر این است که اینترنت، فرآیند آموزش را متحول کرده و اهداف آموزشی و متناسب با آن روشهای آموزش را تغییر می­دهد. (عاطفی، 1386، ص114)

عده­ایی دیگر اینترنت را به عنوان یک پایگاه اطلاعاتی وسیع می­دانند که برای دانش آموزان فرصت کشف کردن را می­آورد. این دیدگاه با تأکید بر دو رویکرد تحول­گرایانه و اصلاح گرایانه ICT در آموزش و پرورش اینترنت را ابزاری می­دانند که به وسیله­ی آن دانش آموزان امکان خودآموزی و خودمحوری را به دست آورند و در نتیجه­ی آن امکان کشف پدیده­های علمی برای آنها فراهم می­شود. عده­ایی نیز آنرا به عنوان یک رسانه جدید می­بینند که فرصت جدید برای دانش آموزان به منظور بحث و گفتگو، مشارکت و همکاری بر روی ساختها و موضوعات علمی فراهم می­آورد. این دیدگاه تأکید بر رویکرد اصلاح گرایانه ICT در آموزش و پرورش، معتقد بر این است که اینترنت سبب می­شود که آموزش به همان شیوه­ی سنتی ولی با ابزاری جدید که فرصتهای مناسب­تری را برای دانش آموزان فراهم می­کند انجام می­پذیرد. (همان منبع، ص 116)

بنابر آنچه گفته شد توجه به این نکته حائز اهمیت است که در جهان امروز و با وضعیتی که براثر حرکت بسوی دهکده جهانی به وجود آورده است، دیگر رویه­های سنتی انتقال دانش از طریق متن، ورقه تمرین و مانند آنها نمی­تواند توجه جوانانی را که در جهان اشباع شده از رسانه­ها به سر ببرند را به خود معطوف کند. به نظر ضروری می رسد که عناصر اصلی نظام­های آموزشی بویژه معلمان در معرض تحولات آموزشی متناسب با پیشرفت­های جهان امروز قرار بگیرند و آگاهی بیشتری از قابلیتهای فناوری­های جدید بیابند و به موازات آن راهبردهایی طرح شود که به ورود فناوری­های جدید به کلاسها و محیط­های آموزشی، منجر به آموزش و یادگیری بهتر شود و در عمل باعث می­شود که نقش معلم به عنوان منبع قدرت که اطلاعات در انحصار اوست از بین برود و نقش او از ناشر اطلاعات به نقش تسهیل کننده فرایند کسب اطلاعات تغییر یابد. به موازت تغییراتی که در عناصر نظام آموزشی در نتیجه­ی ورود فناوری­های اطلاعات به وجود می­آید، تغییرات در سطح مدارس نیز قابل توجه است. در این رابطه به هفت تغییر اساسی می­توان اشاره کرد : (زمانی، 1386، ص 29)

1 . تغییر به صورت افراد درون مدرسه : بصیرت به آرزوها و آرمانهای افراد درون مدرسه و درون نظام آموزشی به عنوان یک کل اشاره دارد. با ورود فناوری­های نوین به مدرسه، رسالتها می­شوند و مبنای روشنتری را برای تصمیم گیری فراهم می­کنند. بیان واضح و روشن رسالتها به اعضای جامعه­ی یادگیری این امکان را می­دهد تا آرمانهای مدرسه را برای آینده و اقدام موزون و هماهنگ طور مناسب­تری تجسم نمایند. (همان منبع، ص 30)

2 . تغییر فلسفه یادگیری و پلاگوژی : نحوه­ی تعامل معلمان و دانش آموزان و نحوه­ی اداره­ی مدرسه برای یادگیری، بخشی از فلسفه­ی یادگیری و پلاگوژی مدرسه است. با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به محیط مدرسه این منطقه دچار تغییر شده و محیطی که در آن معلم به عنوان فراهم کننده­ی اصلی محتوای آموزشی شناخته می­شود. (فلسفه­ی معلم محور) به محیطی تبدیل می­شود که در آن معلم نقش تسهیل  کننده­ی فرآیند کسب اطلاعات توسط دانش آموزان را بر عهده دارد. (فلسفه­ی دانش محور)

3 . تغییر تدوین طرحها و خط مشی­ها : ورود فناوری­های نوین به محیط مدرسه و تغییری که در نتیجه­ی آن در فلسفه­ی آموزش و یادگیری در مدرسه به وجود می­آید این زمینه را فراهم می­کند که خط مشی­های آموزش نیز دچار تغییر شوند با شکل­گیری این تغییر رویه­های دستیابی به اهداف کلی و جزئی نیز تغییر    می­کنند. (سکاییان، 1385، ص 41)

4 . تغییر در تسهیلات و منابع اطلاعات : علاوه بر تغییرات ساختاری که جهت آنها به سوی­طراحی آرگونومیک (امنیت و برای محیط کار) می­باشد. ورود فناوری­های نوین به مدرسه این امکان را می­دهد که دانش آموزان و معلمان بتوانند از اطلاعات روز جهان در سطحی وسیع آگاهی یابند. همچنین ابزارهای جانبی مانند میکروسکوپ­های دیجیتالی، نرم افزار­های مختلف تحقیقاتی و غیره این امکان را فراهم می­کند که دانش آموزان ارتباط نزدیکتری با محتوای آموزشی برقرار نمایند.(همان منبع، ص 31)

5 . تغییر در توانایی­های حرفایی کارکنان مدرسه، بویژه معلمان : به موازات توسعه­ی فناوری­های نوین در مدرسه این احساس نیاز در کارکنان شکل می­گیرد که توانایی­های خود را بالا برده و به مهارتهای اساسی در سطح وسیع دست یابند. (زمانی 1386، ص 32)

6 . تغییر در میزان مشارکت جامعه : همان طور که مشخص است فناوری نوین این امکان را فراهم می­کند که

تعادل میان مدرسه یا جامعه (والدین، بنگاههای علمی، صنعت و مؤسسات خصوصی، سازمانهای اجتماعی، مذهبی و حرفه­ایی و هم چنین سایر مؤسسات آموزشی) بطور چشم­گیری افزایش یابد . (همان منبع، ص 32)

7 . تغییر در شیوه ارزشیابی : ارزشیابی هم شامل ارزشیابی از دانش آموزان و هم ارزشیابی نظام آموزشی به عنوان دو جنبه­ایی که کاملاً در هم تنیده هستند، می­باشد. ارزشیابی کلی نظام آموزشی به عنوان بررسی جهت تعاملات میان نظام آموزشی با ابعاد مختلف جامعه مانند صنعت، دانشگاه و ... سنجیده می­شود. فناوری نوین این امکان را می­دهد که ارزشیابی دانش آموزان به جای شیوه­ی قلم و کاغذ، روش ترکیبی و تحولی باشد به گونه­ای که متناسب با ویژگی­های هر دانش آموز تهیه گردد. (نیک نژادیان، 1388، ص 211)