۳-۴-۳-کشورهای با درآمدپایین ۳۲
۳-۵- بررسی روند متوسط تولید ناخالص داخلی سرانه در گروههای مختلف درآمدی ۳۳
۳-۶- بررسی روند متوسط نرخ خام تولد به ازای هر ۱۰۰۰ نفر در گروههای مختلف درآمدی ۳۴
۳-۷- بررسی روند متوسط امید به زندگی در بدو تولد در گروههای مختلف درآمدی ۳۶
۳-۸- ساختار اقتصادی کشور ایران ۳۷
۳-۸-۱- تحولات جمعیتی طی دوره ۱۴۰۵-۱۳۸۵ ۴۰
۳-۸-۲- روند پیری جمعیت ایران ۴۲
۳-۹- جمعبندی فصل ۴۴
فصل چهارم: روششناسی تحقیق
۴-۱- مقدمه ۴۶
۴-۲- مدل تحقیق ۴۶
۴-۳- تعریف عملیاتی متغیرها ۴۷
۴-۴- معرفی داده های پانل و کاربردهای آن ۴۸
۴-۵- آزمون مانایی در داده های پانل ۵۰
۴-۵-۱- آزمون مانایی لوین، لین و چو (LLC) 51
۴-۵-۲- آزمون مانایی ایم، پسران و شین (IPS) 53
۴-۵-۳- آزمون مانایی فیشر (ADF) 55
۴-۶- روش تخمین در داده های پانلی ۵۷
۴-۶-۱- مدل اثرات ثابت ۵۸
۴-۶-۲- مدل اثرات تصادفی ۶۰
۴-۷- جمعبندی فصل ۶۱
فصل پنجم: یافته های تحقیق
۵-۱- مقدمه ۶۳
۵-۲- آزمون مانایی داده های پانلی ۶۳
۵-۳- برآورد مدل تحقیق و انتخاب روش مناسب تخمین برای پانل دیتا ۶۵
۵-۳-۱- برآورد مدل برای کلیه کشورهای مورد بررسی ۶۶
۵-۳-۲- محاسبه آماره هاسمن برای انتخاب روش اثرات ثابت یا روش اثرات تصادفی ۶۶
۵-۳-۳- آزمون والد ۶۸
۵-۴- برآورد مدل برای گروه مختلف کشورها ۶۹
۵-۵- تفسیر نتایج و یافته ها ۷۲
۵-۵-۱- تفسیر نتایج حاصل از برآورد مدل برای کلیه کشورهای مورد بررسی ۷۲
۵-۵-۲- تفسیر نتایج حاصل از برآورد مدل برای گروه مختلف کشورها ۷۳
۵-۶- نتایج آزمون فرضیه ۷۵
۵-۷- جمعبندی فصل ۷۶
فصل ششم: جمعبندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها
۶-۱- مقدمه ۷۸
۶-۲- مروری بر خطوط کلی پژوهش ۷۸
۶-۳- بحث و نتیجه گیری ۸۰
۶-۴- ارائه پیشنهادات سیاستی ۸۲
۶-۵- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی ۸۳
منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی ۸۴
ب) منابع انگلیسی ۸۶
مقدمه
امروزه جمعیت و ویژگیهای مرتبط با آن، پایه و زیربنای هرگونه برنامه ریزی و سیاستگذاری میباشد. در واقع جمعیت از جمله مؤلفه های مهم اقتصادی و اجتماعی در هر جامعهای میباشد که بر عملکرد اقتصادی و اجتماعی جامعه اثر میگذارد و در عین حال از سیاستهای اقتصادی و اجتماعی نیز تأثیر میپذیرد (فتحی، ۱۳۸۸).
هر کشوری برای رسیدن به رفاه و توسعه همه جانبه ناچار به پیش بینی نیازها و امکانات خود در دوره های کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت و سپس طراحی و اجرای برنامه های اقتصادی و اجتماعی در جهت تأمین آن نیازها میباشد. در این راستا پدیده باروری یکی از ابعاد مهم جمعیتی و تأثیرگذار بر رفاه اقتصادی میباشد که در برخی کشورها برای بالا بردن میزان آن، سیاستهای تشویقی اعمال میشود و در جامعه یا کشور دیگری به سبب بالا رفتن آن سیاستهای بازدارنده اعمال میگردد. در این مورد میتوان از کشور چین که سیاست تک فرزندی و اروپای غربی که سیاست تشویقی را اعمال می کنند، نام برد (ضیایی بیگدلی و همکاران۱۳۸۵). طبق آمار منتشر شده توسط سازمان ملل متحد نرخ باروری کل[۱] از حدود ۷ فرزند در سال ۱۹۶۰ به ۳ فرزند در سال ۲۰۰۶ کاهش یافته است و این زنگ خطر برای کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میباشد که در آینده نزدیک با جمعیت پیر مواجه خواهند شد. از جنبه دیگر دستیابی به نرخ رشد بالا و مستمر اقتصادی که با نرخ رشد تولید ناخالص داخلی اندازه گیری میشود، هدف کمی بسیاری از کشورها میباشد. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار روی رشد اقتصادی نیروی انسانی متخصص و فعال میباشد که این مهم نیازمند سیاستهای باروری مناسب میباشد. در این سیاستها ایجاد رفاه برای جامعه در درجه اول اهمیت قرار دارد. در این مطالعه سعی بر این هست که تأثیر نرخ خام تولد به ازای هر ۱۰۰۰ نفر بر تولید ناخالص داخلی سرانه کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی مورد بررسی قرار بگیرد.
۱-۲- بیان مسأله
رشد اقتصادی یا افزایش متغیرهای کمی اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی سرانه از نشانه های مهم رفاه هر جامعهای میباشند. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر رفاه اقتصادی باروی می باشد و از عوامل تأثیرگذار بر باروری، نرخ خام تولد در هر ۱۰۰۰[۲] نفر میباشد. برخی اوقات افزایش جمعیت و نبود تقاضای مناسب نیروی کار باعث معضل بیکاری میشود و گاهی وجود نیروی فعال باعث رشد اقتصادی و رفاه جامعه میشود. به عبارتی هیچ اتفاق نظری در مورد اینکه رشد جمعیت برای رشد اقتصادی کشورها مفید یا مضر است وجود ندارد. در مطالعات انجام گرفته همیشه تناقض میان افزایش جمعیت یا کاهش جمعیت بوده است. برخی همچون مالتوسینها معتقدند جمعیت مانع رشد و توسعه اقتصادی است. آنها بر این باورند که سرانجام، رشد اقتصادی به واسطه رشد جمعیت محدود شده و بالاخره متوقف خواهد شد. در مقابل کسانی هم بودند که از رشد جمعیت طرفداری کرده و آن را شرط اول توسعه و رفاه دانسته اند. گروهی استدلال می کنند که کاهش باروری باعث کاهش سرعت رشد اقتصادی در کشورهای صنعتی از طریق اثر منفی آن بر عرضه نیروی کار است. با این حال بحثهای نظری نشان میدهد که اثر کاهش باروری بر عرضه نیروی کار مؤثر می تواند توسط تغییرات رفتاری مرتبط با آن جبران شود. در واقع یکی از مسائل مهمی که در سالهای اخیر نظر اقتصاددانان غربی را به خود مشغول داشته است، بررسی تأثیر باروری بر رفاه اقتصادی بوده است.
۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق
در بسیاری از کشورها جمعیت جوان و تحصیلکرده یکی از مهمترین عوامل پیشرفت هر جامعهای میباشد. کشور ایران از جمله کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی سومین کشور سریع جهان در رسیدن به مرز سالمندی است و طبق پیش بینیهای سازمان جمعیت جهانی هرم سنی جمعیت ایران در حال معکوس شدن است و این وضعیت نشان میدهد که جمعیت کشور که در حال حاضر جمعیت جوانی میباشد، در سالهای آتی به سوی سالمندی متمایل خواهد شد. معمولاً کشورهای توسعهنیافته یا درحال توسعه پر جمعیت و جوان هستند و بعد ازدستیابی به مرزهای توسعه، به بحران کاهش جمعیت فعال و سالمندی گرفتار میشوند، در واقع کارشناسان معتقدند که آنچه در کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی به لحاظ جمعیتی معضل محسوب میشود، کاهش رشد جمعیت نیست. دغدغه و ضرورت مهم، تحول در باروری کل است که با کاهش باروری مواجه هستیم. و چنانچه سرعت رشد جمعیت کم
برای دانلود فایل متن کامل پایان نامه به سایت ۴۰y.ir مراجعه نمایید. |
باشد، جامعه با تهدید روبه رو خواهد شد بدین معنا که اگر چه جامعه از سلامت، رفاه و آموزش خوبی برخوردار است اما از نیروی انسانی کافی بهرهمند نیست و قدرت ملی تضعیف میشود. اهمیت و طرح این موضوع، علاوه بر ساختارهای سنی در حال تغییر، فرصتها و چالشهای پیش رو، برخاسته از این نکته میباشد که اگر روندهای جدید گذارهای ساختار سنی[۳] به درستی مدیریت شود و سیاستهای مناسب و مؤثر اتخاذ شود، می تواند زمینه بهره برداری از پنجره فرصت جمعیتی[۴] را فراهم آورده و ابعاد مختلف رفاه اقتصادی را بهبود بخشد. اما در مقابل اگر ضعیف مدیریت شود نه تنها این فرصت از دست خواهد رفت، بلکه با روی دیگر سکه یعنی تهدیدها و چالشها روبرو خواهد شد. با در نظر گرفتن دیدگاههای مختلف در مورد اثر باروری بر رفاه اقتصادی از یکسو و متفاوت بودن نتایج مطالعات اقتصادی در این زمینه اهمیت بررسی تأثیرات باروری بر رفاه اقتصادی به وضوح مشخص میشود که بایستی بررسی شود.
۱-۴- اهداف تحقیق
اهداف این تحقیق را میتوان به دو دسته اهداف اصلی و فرعی طبقه بندی کرد که عبارتند از:
هدف اصلی این تحقیق عبارت است از:
بررسی تأثیر نرخ خام تولد بر رفاه کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میباشد.
هدف فرعی این تحقیق عبارت است از:
بررسی اثر امید به زندگی در بدو تولد بر رفاه کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میباشد.
۱-۵- سؤالات تحقیق
سؤال اصلی این تحقیق عبارت است از:
نرخ خام تولد چه تأثیری بر رفاه اقتصادی کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میگذارد؟
سؤال فرعی این تحقیق عبارت است از:
امید به زندگی در بدو تولد چه تأثیری بر رفاه کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میگذارد؟
۱-۶- فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی این تحقیق عبارت است از:
نرخ خام تولد تأثیر مثبت بر رفاه اقتصادی کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی دارد.
فرضیه فرعی این تحقیق عبارت است از:
امید به زندگی در بدو تولد تأثیر مثبت بر رفاه اقتصادی کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میگذارد.
۱-۷- روش تحقیق
مطالعه حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش تجزیه و تحلیل از نوع تحقیقات تحلیلی میباشد. آمار و اطلاعات مورد نیاز تحقیق به روش اسنادی یا کتابخانهای بوده و تمامی داده ها از طریق سایت بانک جهانی جمعآوری شده است. جامعه آماری مورد مطالعه کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی بوده که برای دوره زمانی ۲۰۱۱-۱۹۹۰ مورد بررسی قرار میگیرد. در این تحقیق از داده های پانلی به دلیل اطلاعات بیشتر، تغییر پذیری بیشتر، همخطی کمتر، درجه آزادی بالاتر و کارایی بالاتر نسبت به سریهای زمانی و داده های مقطعی استفاده میشود. داده ها و اطلاعات آماری مورد استفاده در این تحقیق، از طریق تخمین داده های پانلی مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نرم افزارهای مورد استفاده در این مطالعه۸ Eviews و Stata11 میباشد.
۱-۸- جامعه آماری و دوره زمانی تحقیق
جامعه آماری تحقیق حاضر ۴۱ کشور منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی میباشد. به دلیل عدم دسترسی به آمار و اطلاعات تمامی کشورها، از بین ۵۷ کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی ، ۴۱ کشور که دارای اطلاعات کاملتری بودند و امکان تخمین مدل برای آنها میسر بوده انتخاب شدند که با بهره گرفتن از داده های پانلی طی دوره زمانی ۲۰۱۱-۱۹۹۰ مورد بررسی قرار میگیرند. فهرست کشورهای مورد مطالعه در این تحقیق در جدول (۱-۱) آورده است.
۱-۹- محدودیتهای تحقیق
از آنجا که این پژوهش، یک مطالعه بین کشوری محسوب شده و برای کشورهای منتخب سازمان کنفرانس اسلامی میباشد و آمار و اطلاعات برای همه این کشورها وجود ندارد، بنابراین محدودیت عمده در این تحقیق، محدودیت آماری میباشد. از آنجا که داده های آماری برخی کشورهای مورد بررسی وجود ندارد از لیست کشورهای مورد بررسی حذف شده اند.
۱-۱۰- سازماندهی تحقیق
این مطالعه در شش فصل تنظیم شده است: پس از کلیات تحقیق مطرح شده در فصل اول، در فصل دوم ادبیات تحقیق شامل مبانی نظری و مطالعات خارجی و داخلی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به بررسی روندهای تحقیق اختصاص یافته و در فصل چهارم به روششناسی تحقیق پرداخته شده است. فصل پنجم به برآورد مدل و تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق اختصاص یافته است. سرانجام در فصل ششم نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه گردیده است.
۲-۱- مقدمه
این فصل در دو قسمت کلی تنظیم شده است. بعد از مقدمه، در بخش اول مبانی تئوریکی در ارتباط با تأثیر باروری و رفاه اقتصادی آورده شده است. در ادامه به مروری بر مطالعات خارجی و داخلی صورت گرفته در ارتباط با تأثیر باروری بر رفاه اقتصادی پرداخته شده است. در قسمت آخر نیز جمعبندی فصل ارائه شده است.
۲-۲- مبانی نظری
اثرات رشد جمعیت بر روند رفاه اقتصادی از دیرباز توجه بسیاری از اقتصاددانان را به خود جلب کرده است. تغییرات جمعیت اثرات بالقوه وسیعی در بسیاری از جنبه های زندگی بشری نظیر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و نظایر آن داشته است. گروهی از محققان به تأثیر مثبت و گروهی دیگر به تأثیر منفی باروری و به دنبال آن رشد جمعیت بر رفاه یک کشور پرداختهاند که در این قسمت سعی بر آن است به صورت مختصر به نظریات مهم این دو گروه پرداخته شود.
۲-۲-۱- مروری بر دیدگاه مخالفان افزایش جمعیت
یکی از مباحث و رویکردهای نظری متداول در حوزه اقتصاد جمعیت، بحث درباره تأثیرات باروی و رشد جمعیت بر رفاه و توسعه یک کشور است. دیدگاه بدبینانه جمعیت[۵] که مالتوس[۶] (۱۹۹۲)، تودارو[۷] (۱۹۹۵) و پورتنر[۸] (۱۹۹۶) بدان پرداختهاند، رشد جمعیت را مانع توسعه اقتصادی میدانند و تفکرشان بر این بوده است که با ازدیاد جمعیت، منابع غذایی و رفاهی محدودتر میشود. طرفداران مالتوس بر این باورند که برای از بین بردن فقر باید سطح باروری پایین بیاید. آنها مهار جمعیت را راهی برای فرار از این مشکل و مسأله اجتماعی قلمداد میکردند (چارل،۱۹۸۳)[۹].
آنها همچنین جمعیت بیشتر را مانع دستیابی به اهداف بلندمدت رشد میدانند. در واقع این محققان رشد زاد و ولد را به عنوان عاملی تهدید کننده برای فرایند رفاه تشخیص دادهاند. بر پایه این نوع تفکر، افزایش ایجاد شده در تولید کل، به سادگی از طریق افزایش نرخ زاد و ولد از بین میرود و با افزایش جمعیت، مسأله کمیابی ذاتی منابع، در زمان کوتاهتری آشکار خواهد شد ( مک نیکول[۱۰]، ۲۰۰۳).
۲-۲-۱-۱- تئوری مالتوس
- ۹۹/۰۸/۲۸